S£AWNI LUDZIE ZWI¡ZANI Z POWIATEM WO£OMIÑSKIM
Wykaz obejmuje postacie znane poza powiatem i województwem – w skali ca³ego kraju lub nawet poza jego granicami; s± to osoby urodzone lub mieszkaj±ce na terenie powiatu, ewentualnie czêsto tutaj przyje¿d¿aj±ce. W opracowaniu zastosowano podzia³ na cztery ziemie: radzymiñsk±, wo³omiñsk±, t³uszczañsk± i jadowsk±. Do ziemi wo³omiñskiej nale¿±: Wo³omin, Koby³ka, Zielonka, Z±bki i Marki. Kolejno¶æ hase³ u³o¿ona wed³ug porz±dku chronologicznego.
Z terenu ziemi radzymiñskiej:
Kazimierz Narbutt (1738-1807), pijar, proboszcz radzymiñski; dzia³acz o¶wiatowy, profesor filozofii w Collegium Nobilium, cz³onek Komisji Edukacji Narodowej (Wydzia³ do Spraw Szkó³ i Ksi±g Elementarnych); autor pierwszego polskiego podrêcznika logiki.
Cyprian Kamil Norwid (1821-1883), wielki poeta polskiego romantyzmu i jednocze¶nie prekursor poezji XX-wiecznej, autor wielu wierszy lirycznych, poematów i dramatów (m.in. „Vade-mecum”, „Promethidion”, „Pier¶cieñ wielkiej damy”); ponadto rze¼biarz, rysownik, malarz, filozof i teoretyk sztuki; w wierszach pisanych na emigracji wspomina³ dzieciñstwo spêdzone na ziemi radzymiñskiej i w Strachówce oraz tutejsz± przyrodê i zwyczaje ludu.
Jan Baudouin de Courtenay (1845-1929), najwiêkszy polski jêzykoznawca, badacz i teoretyk jêzyka; profesor uniwersytetów w Petersburgu, Kazaniu, Dorpacie, Krakowie i Warszawie, cz³onek AU; autor kilku fundamentalnych ksi±¿ek z zakresu historii i dialektologii jêzyków s³owiañskich; zwalcza³ niesprawiedliwo¶æ spo³eczn±; w r. 1922 kandydowa³ na prezydenta RP z ramienia mniejszo¶ci narodowych.
Julian Ochorowicz (1850-1917), filozof i psycholog, przedstawiciel pozytywizmu; autor licznych rozpraw naukowych, pionier psychologii klinicznej i do¶wiadczalnej; zajmowa³ siê zagadnieniami hipnotyzmu, podkre¶la³ zwi±zki medycyny z psychologi±; ponadto wynalazca i konstruktor urz±dzeñ telefonicznych.
Leopold Janikowski (1855-1942), meteorolog i etnograf, badacz fauny i flory afrykañskiej; odby³ kilka podró¿y po Afryce Równikowej, gromadz±c materia³y stanowi±ce zal±¿ek Muzeum Etnograficznego w Warszawie.
Helena Boguszewska (1886-1978), pisarka; publicystka, autorka powie¶ci spo³ecznych i psychologicznych (m.in. „Ca³e ¿ycie Sabiny”, „Wis³a”); po II wojnie ¶wiatowej afirmowa³a przemiany socjalistyczne.
Eugeniusz Rybka (1898-1988), astronom; profesor uniwersytetów i dyrektor obserwatoriów astronomicznych we Wroc³awiu i Krakowie, autor podrêczników licealnych i akademickich oraz ksi±¿ek na temat fotometrii gwiazd; by³ wiceprzewodnicz±cym Miêdzynarodowej Unii Astronomicznej.
Isaac Bashevis Singer (1904-1992), pisarz ¿ydowski, felietonista, t³umacz; tworzy³ g³ównie w USA w jêzyku jidysz; autor powie¶ci i opowiadañ opartych na folklorze ¯ydów polskich (m.in. „Sztukmistrz z Lublina”, „Spu¶cizna”) oraz ksi±¿ek dla dzieci; laureat literackiej nagrody Nobla.
Marian Pisarek (1913-1942), pilot, podpu³kownik; dowódca polskich my¶liwców w bitwach o Wielk± Brytaniê; zestrzeli³ 12 niemieckich samolotów; zgin±³ nad Kana³em La Manche.
Marta Tomaszewska (ur. 1933), pisarka i poetka, autorka powie¶ci dla dzieci, m³odzie¿y i doros³ych (m.in. „Wyprawa Tapatików”, „Którêdy do Eldorado?”, „Serpente w raju”); w m³odo¶ci nale¿a³a do radzymiñskiego hufca ZHP.
Z terenu ziemi wo³omiñskiej:
Joachim Lelewel (1786-1861), dziedzic Woli Cygowskiej k. Po¶wiêtnego; najwiêkszy polski historyk XIX w.; profesor uniwersytetów w Wilnie i Warszawie; by³ prezesem Towarzystwa Patriotycznego i cz³onkiem Rz±du Narodowego w powstaniu listopadowym; w Pary¿u kierowa³ Komitetem Narodowym Polskim, za³o¿y³ Zjednoczenie Emigracji Polskiej.
Jan Pawe³ Lelewel (1796-1847), dziedzic Woli Cygowskiej k. Po¶wiêtnego; ¿o³nierz i budowniczy; fortyfikowa³ Zamo¶æ, budowa³ Kana³ Augustowski; w Szwajcarii zosta³ naczelnym in¿ynierem Dyrekcji Dróg i Mostów.
£ucja Rautenstrauch (1798-1886), pisarka, autorka powie¶ci, sentymentalnych romansów i pamiêtników z podró¿y po Europie; przez kilka lat mieszka³a w Koby³ce.
W³adys³aw Gosiewski (1844-1911), wybitny matematyk i fizyk, równie¿ filozof, autor wielu rozpraw i ksi±¿ek z zakresu nauk ¶cis³ych (m.in. „Zasady rachunku prawdopodobieñstwa”); by³ wspó³za³o¿ycielem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.
Wac³aw Na³kowski (1851-1911), wybitny geograf i pedagog, krytyk literacki i publicysta spo³eczny; autor wielu ksi±¿ek z dziedziny geografii (m.in. „Wielki Atlas Geograficzny ¦wiata”); reformator szkolnictwa, przeciwnik kleru; w swoim domu letnim w Wo³ominie prowadzi³ salon literacki inteligencji m³odopolskiej, krytykowa³ twórczo¶æ Sienkiewicza (nie uzna³ przyznania mu nagrody Nobla).
Ferdynand Hoesick (1867-1941), historyk literatury, powie¶ciopisarz, publicysta i wydawca; w czasach szkolnych przyje¿d¿a³ do Wo³omina, by³ autorem pierwszego literackiego opisu tej miejscowo¶ci.
Mikolajus Konstantinus Ciurlionis (1875-1911), litewski malarz i kompozytor; opracowywa³ i wydawa³ litewskie ¶piewniki ludowe i szkolne; na Litwie by³ za³o¿ycielem i dyrygentem kilku chórów; ostatnie lata ¿ycia spêdzi³ w Pustelniku (obecnie dzielnica Marek).
Jacek Woroniecki, w³a¶c. Adam Korybut W. (1879-1949), ksi±¿ê, dominikanin, filozof i teolog; autor kilku ksi±¿ek z zakresu filozofii i etyki; za³o¿y³ Zgromadzenie Dominikanek Misjonarek Jezusa i Marii w Zielonce.
Adam Pawe³ Ronikier (1881-1956), hrabia, w³a¶ciciel Z±bek; architekt, dzia³acz spo³eczny, dyplomata; wspó³za³o¿yciel Stronnictwa Narodowego; cz³onek Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego i jej ambasador w Berlinie, w czasie I i II wojny ¶wiatowej prezes Rady G³ównej Opiekuñczej; by³ redaktorem „G³osu”.
Marceli Handelsman (1882-1945), znany historyk, pedagog i dzia³acz o¶wiatowy; profesor Uniwersytetu Warszawskiego, redaktor „Przegl±du Historycznego”; zajmowa³ siê okresem ¶redniowiecza i XIX w.; by³ cz³onkiem AU, Akademii Nauk Moralnych i Politycznych w Pary¿u oraz Royal Society w Londynie; zgin±³ w obozie hitlerowskim.
Zofia Na³kowska (1884-1954), wybitna pisarka i poetka, autorka wierszy, opowiadañ i powie¶ci spo³eczno-psychologicznych oraz dramatów (m.in. „Dom nad ³±kami”, „Granica”, „Medaliony”); by³a cz³onkini± Polskiej Akademii Literatury; w okresie miêdzywojennym zwolenniczka sanacji, po wojnie zas³u¿ona dzia³aczka Polski Ludowej, dwukrotnie pos³anka na Sejm PRL.
Stanis³aw Ignacy Witkiewicz pseud. Witkacy (1885-1939), pisarz, dramaturg i malarz, teoretyk sztuki; w latach 20-tych XX w. czêsto przyje¿d¿a³ do Koby³ki, gdzie mieszka³a jego narzeczona.
Józef Czarnecki (1891-1974), czo³owy waltornista okresu miêdzywojennego, cz³onek orkiestr warszawskiego Teatru Wielkiego i Opery, a tak¿e filharmonii narodowych w Warszawie i Krakowie; wystêpowa³ za granic±.
Edmund Wojakowski (1895-1954), czo³owy flecista okresu miêdzywojennego, cz³onek orkiestr warszawskiego Teatru Wielkiego, filharmonii narodowych w Warszawie i Krakowie oraz Opery Ba³tyckiej w Gdañsku; wystêpowa³ za granic±.
Henryk Dobrzañski pseud. Hubal (1896-1940), major; we wrze¶niu 1939 r. w Krubkach- -Górkach k. Po¶wiêtnego utworzy³ pierwszy oddzia³ partyzancki walcz±cy z okupantem hitlerowskim; poleg³ na Kielecczy¼nie.
Tola Mankiewiczówna (1900-1985), ¶piewaczka, tancerka i aktorka, gwiazda warszawskich teatrów operetkowych i filmów muzycznych; czêsto przyje¿d¿a³a do Wo³omina, gdzie mieszka³a jej siostra.
Stanis³awa Przybyszewska (1901-1935), pisarka; autorka powie¶ci analizuj±cych historiê i dramatów na temat rewolucji francuskiej; przez krótki czas mieszka³a w Zielonce.
Eryk Lipiñski (1908-1992), grafik, ilustrator ksi±¿ek; by³ wspó³za³o¿ycielem tygodnika ”Szpilki” i twórc± Muzeum Karykatury w Warszawie; autor karykatur, plakatów i scenografii teatralnych.
Bohdan Wodiczko (1911-1985), ¶wiatowej s³awy dyrygent; dyrektor i kierownik artystyczny Opery w Warszawie i Teatru Wielkiego w £odzi, filharmonii narodowych w Warszawie i Reykjaviku, dyrygent WOSPRiTV w Katowicach; zyska³ ogromne uznanie wystawiaj±c wiele najtrudniejszych dzie³ operowych; równie¿ pedagog, wyk³adowca na kilku wy¿szych uczelniach muzycznych.
Czes³aw Mi³osz (1911-2004), wybitny poeta, prozaik i eseista, historyk literatury, t³umacz; laureat literackiej nagrody Nobla; w latach 50-tych XX w. czêsto przyje¿d¿a³ do Wo³omina, sk±d pochodzi³a jego pierwsza ¿ona.
Wiera Gran (ur. 20 kwietnia 1916 r. - zm. 19 listopada 2007 r.), najm³odsza piosenkarka okresu miêdzywojennego; w czasie okupacji hitlerowskiej przebywa³a i wystêpowa³a w getcie warszawskim, po wojnie koncertowa³a na czterech kontynentach – zyskuj±c ¶wiatowy rozg³os w Pary¿u jako prekursorka Edith Piaf; przez wiele lat nies³usznie oskar¿ana przez ¯ydów o wspó³pracê z gestapo i szykanowana, kilkakrotnie zrehabilitowana.
Janusz Nasfeter (1920-1998), syn w³a¶cicieli ziemskich w Wo³ominie; re¿yser i scenarzysta filmowy; twórca filmów o problemach dzieci i m³odzie¿y (m.in. „Abel, twój brat”, „Motyle”); autor powie¶ci i s³uchowisk radiowych dla m³odzie¿y.
Andrzej Wróblewski pseud. Ibis (1922-2002), dziennikarz, publicysta, propagator poprawnej polszczyzny; redaktor kilku gazet warszawskich; wspó³pracowa³ z Mareckim O¶rodkiem Kultury (miejski i powiatowy konkurs ortograficzny).
Leszek Podhorodecki (1934-2000), historyk, nauczyciel i publicysta, autor wielu ksi±¿ek z dziedziny historii Polski i innych krajów s³owiañskich; specjalizowa³ siê w militarystyce XVII w. i w prezentowaniu historii lokalnej (m.in. sylwetki s³awnych hetmanów, „Dzieje Wo³omina i okolic”).
Andrzej Wojakowski (ur. 1938), wybitny flecista, cz³onek orkiestr warszawskiego Teatru Wielkiego, filharmonii narodowych w Warszawie i Krakowie oraz „Simfonia Varsovia”; laureat wielu konkursów fletowych; by³ dyrygentem Orkiestry Miejskiej i Chóru Miejskiego w Wo³ominie, obecnie dyrygent chóru „Echo”.
Jerzy Turek (ur. 1939), aktor teatralny i filmowy; odtwórca znanych ról w komediach filmowych i serialach telewizyjnych.
Henryk Goryszewski (ur. 1940), polityk, prawnik; wspó³za³o¿yciel i wiceprzewodnicz±cy Zjednoczenia Chrze¶cijañsko-Narodowego, dwukrotnie pose³ na Sejm RP, wicepremier, szef Biura Bezpieczeñstwa Narodowego przy Kancelarii Prezydenta.
Jerzy Popie³uszko (1947-1984), ksi±dz, duszpasterz ludzi pracy; by³ wikariuszem w parafii ¶w. Trójcy w Z±bkach; kapelan NSZZ „Solidarno¶æ”; w Warszawie prowadzi³ msze za ojczyznê, wystêpowa³ przeciwko komunizmowi; zamordowany przez s³u¿bê bezpieczeñstwa.
Wac³aw Panek (ur. 1948), muzykolog, publicysta, autor wielu ksi±¿ek z dziedziny muzyki rozrywkowej, operetkowej i operowej oraz polskiej pie¶ni narodowej i patriotycznej; by³ wydawc± i redaktorem naczelnym „Wie¶ci Podwarszawskich”, dyrektorem wo³omiñskiego festiwalu „Tobie Polsko”.
Kazimierz Mazur (ur. 1949), aktor kabaretowy i filmowy, za³o¿yciel i kierownik polskiego teatru w jêzyku esperanto; jeden z przywódców reaktywowanego ko¶cio³a pogañskiego, dyrektor konkursu piêkno¶ci „Miss Polski”.
Andrzej Rozbicki (ur.1949), dyrygent; kierowa³ Orkiestr± Dêt± Huty Szk³a w Wo³ominie; od wielu lat przebywa w Kanadzie, prowadzi wielkie koncerty symfoniczne w Toronto.
Ryszard Bosek (ur.1951), siatkarz, z³oty medalista olimpijski; debiutowa³ w wo³omiñskim klubie sportowym „Huragan”; ponadto trener polskiej reprezentacji narodowej.
Stefania Kor¿awska (ur. 1956), polonistka, nauczycielka, poetka; autorka podrêcznika do gramatyki jêzyka polskiego i kilku ksi±¿ek na temat zio³olecznictwa; na terenie ca³ego kraju prowadzi wyk³ady o leczeniu zio³ami.
Krzysztof Krupiñski (ur. 1958), aktor teatralny i filmowy; by³ redaktorem naczelnym „Pisma Wo³omina i Koby³ki”; wspó³pracowa³ z Miejskim Domem Kultury w Wo³ominie.
Jacek Borkowski (ur. 1959), aktor teatralny i filmowy, piosenkarz; odtwórca wielu znanych ról dramatycznych, konferansjer telewizyjnych imprez widowiskowych.
Ma³gorzata Dydek (ur. 1974), ¶wiatowej s³awy koszykarka; debiutowa³a w wo³omiñskim klubie sportowym „Huragan”, wystêpowa³a w klubie w Gdyni oraz w amerykañskiej lidze koszykówki ¿eñskiej.
Z terenu ziemi t³uszczañskiej:
Franciszek ¯ymirski (1778-1831), w³a¶ciciel Klembowa, fundator tamtejszego ko¶cio³a parafialnego; genera³, jeden z dowódców powstania listopadowego i wojny polsko-rosyjskiej; poleg³ pod Olszynk± Grochowsk±.
Julian Maszyñski (1847-1901), w³a¶ciciel Mokrej Wsi; malarz, autor obrazów rodzajowych i pejza¿y; równie¿ pedagog, nauczyciel w szko³ach warszawskich.
Mi³osz Kotarbiñski (1854-1944), malarz, autor obrazów symbolicznych, pejza¿y i portretów; równie¿ pedagog, nauczyciel w szko³ach warszawskich; okresowo mieszka³ w Chrzêsnem.
Wac³aw Sieroszewski (1858-1945), pisarz i etnograf; zes³any w g³±b Rosji za dzia³alno¶æ niepodleg³o¶ciow±; autor ba¶ni, nowel, opowiadañ przygodowo-podró¿niczych, powie¶ci i wspomnieñ o Syberii i Dalekim Wschodzie (m.in. „Na kresach lasów”, „Dwana¶cie lat w kraju Jakutów”); by³ organizatorem ¿ycia literackiego w niepodleg³ej Polsce i prezesem Polskiej Akademii Literatury.
Jan Adamowicz, w³a¶c. J. Piliñski (ok. 1862-1908), in¿ynier le¶nik, dzia³acz spo³eczny, publicysta; wspó³za³o¿yciel Zwi±zku Odrodzenia Narodu Polskiego i t³uszczañskiego pisma ludowego „Siewba”; by³ zwolennikiem udzia³u radykalnej inteligencji w ¿yciu robotników i ch³opów.
W³adys³aw Podkowiñski (1866-1895), wybitny malarz polskiego impresjonizmu; autor pejza¿y i kompozycji figuralnych; kilka jego najs³ynniejszych obrazów powsta³o w Mokrej Wsi i Chrzêsnem.
Faustyna Kowalska (1905-1938), zakonnica Zgromadzenia Sióstr Matki Bo¿ej Mi³osierdzia; propagatorka kultu mi³osierdzia Bo¿ego (do¶wiadczy³a wizji), kanonizowana; przez kilka lat mieszka³a w Ostrówku k. Klembowa.
Irena Santor (ur. 1934), piosenkarka, wielka gwiazda polskiej estrady; by³a solistk± Zespo³u Pie¶ni i Tañca „Mazowsze” (od pierwszego naboru przeprowadzonego w Klembowie); wystêpowa³a za granic±.
Zbigniew Podgórzec (1936-2002), filolog, t³umacz literatury rosyjskiej; specjalizowa³ siê w przek³adach dzie³ Dostojewskiego; by³ inicjatorem i wspó³organizatorem T³uszczañskich Biesiad z Ksi±¿k±.
Z terenu ziemi jadowskiej:
Andrzej Zamoyski (1800-1874), hrabia, w³a¶ciciel dóbr jadowskich i rêczajskich; dzia³acz gospodarczy i polityczny Królestwa Polskiego; by³ za³o¿ycielem i prezesem Towarzystwa Rolniczego, przed powstaniem styczniowym nale¿a³ do „bia³ych”.
Leon Bokiewicz (1826-1877), lekarz, regionalista; cz³onek Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego; autor opisu powiatu radzymiñskiego pod wzglêdem statystycznym, narodowo¶ciowym oraz stanu o¶wiaty, higieny i zwyczajów ludowych.
Gustaw Dreszer pseud. Orlicz (1889-1936), genera³, dzia³acz polityczny i spo³eczny; nale¿a³ do Legionów; dowodzi³ kawaleri±, w czasie przewrotu majowego stan±³ na czele wojsk Pi³sudskiego; by³ prezesem Ligii Morskiej i Kolonialnej, walczy³ o prawa Polski do Gdañska, dba³ o rozwój polskiego lotnictwa i marynarki wojennej, postulowa³ wspó³pracê ca³ej Polonii z krajem ojczystym; zgin±³ w katastrofie lotniczej.
Przyporz±dkowanie terytorialne omówionych postaci:
Narbutt K. → Radzymin Norwid C.K. → Laskowo-G³uchy, D±brówka (równie¿ Strachówka) Baudouin de Courtenay J. → Radzymin Ochorowicz J. → Radzymin Janikowski L. → D±brówka (równie¿ Zielonka) Boguszewska H. → Radzymin Rybka E. → Radzymin Singer I.B. → Radzymin Pisarek M. → £o¶ Tomaszewska M. → Radzymin Lelewel J. → Wola Cygowska Lelewel J.P. → Wola Cygowska Rautenstrauch £. → Koby³ka Gosiewski W. → Wo³omin Na³kowski W. → Wo³omin Hoesick F. → Wo³omin Ciurlionis M.K. → Marki Woroniecki J. (Korybut Woroniecki A.), ks. → Zielonka Ronikier A.P., hr. → Z±bki Handelsman M. → Koby³ka Na³kowska Z. → Wo³omin Witkacy (Witkiewicz S.I.) → Koby³ka Czarnecki J. → Wo³omin Wojakowski E. → Wo³omin Hubal (Dobrzañski H.) → Krubki-Górki Mankiewiczówna T. → Wo³omin Przybyszewska S. → Zielonka Lipiñski E. → Zielonka Wodiczko B. → Wo³omin | Mi³osz Cz. → Wo³omin Gran W. → Wo³omin Nasfeter J. → Wo³omin Ibis-Wróblewski A. → Marki Podhorodecki L. → Wo³omin Wojakowski A. → Wo³omin Turek J. → Koby³ka Goryszewski H. → Z±bki Popie³uszko J. → Z±bki Panek W. → Wo³omin Mazur K. → Wo³omin Rozbicki A. → Wo³omin Bosek R. → Wo³omin (równie¿ Radzymin) Kor¿awska S. → Wo³omin Krupiñski K. → Wo³omin Borkowski J. → Z±bki Dydek M. → Wo³omin ¯ymirski F. → Klembów Maszyñski J. → Mokra Wie¶ Kotarbiñski M. → Chrzêsne Sieroszewski W. → Wólka Koz³owska Adamowicz-Piliñski J. → T³uszcz Podkowiñski W. → Mokra Wie¶, Chrzêsne Kowalska F., ¶w. → Ostrówek Santor I. → Klembów Podgórzec Z. → T³uszcz Zamoyski A., hr. → Jadów Bokiewicz L. → Jadów Orlicz-Dreszer G. → Jadów |
Powy¿sze opracowanie nie jest jeszcze dzie³em zamkniêtym. W miarê postêpowania badañ i nap³ywania informacji o innych postaciach - wykaz bêdzie rozszerzany o kolejne nazwiska.
Publikacjê wolno kopiowaæ i rozpowszechniaæ w nieograniczonej ilo¶ci egzemplarzy – bez zgody autora. Wszelkie uwagi i sugestie dotycz±ce uzupe³nieñ bêd± mile widziane.
Autor dziêkuje wszystkim osobom, które pomog³y w doborze prezentowanych postaci oraz konsultowa³y dane biograficzne na podstawie ¼róde³ niepisanych.
Opracowanie: Cezary Waszczyñski, Miejski Dom Kultury w Wo³ominie, listopad 2003 r.
Wykorzystywanie materia³ów lub fotografii pochodz±cych z portalu mywolomin.pl bez zgody wydawcy jest zabronione.
tylko nie wiem ,¿e Go zna³em .Bo przecie¿ w Wo³ominie i w Zielonce balowa³em do roku 1964.
Pozdrawiam;)
Pozdrawiam.
Pozdrawiam.
Bo to tak jakbym czyta³ o swoim pradziadku,je¶li jeden z Nich mia³ na nazwisko Kurek to to by siê zgadza³o ...
Polecam zw³aszcza galeriê!
Je¶li dopiero na emigracji dowiedzia³e¶ siê, ¿e by³a kiedy¶, jaka¶ "bitwa warszawska", to gdzie Ty do szko³y chodzi³e¶? W Twojej sytuacji lepiej nie wypowiadaæ siê kto powinien znale¼æ siê na li¶cie "znanych wo³ominiaków".